Pomniki Historii
Najwyższą formą ochrony zabytków na poziomie krajowym są Pomniki Historii. W regionie łódzkim znajduje się pięć obiektów tej kategorii. Stanowią one niemal pełen przekrój przez historię ziem tworzących współczesne województwo, a przy okazji to przegląd stylów architektonicznych z kolejnych epok.
Najstarszymi są romańska kolegiata w Tumie koło Łęczycy oraz zespół opactwa cystersów w Sulejowie (z widocznym do dziś układem zabudowy obronnej z XII/XIII w. oraz romańskim kościołem).
Niewiele młodszym obiektem jest dawna kolegiata prymasowska, a obecnie bazylika katedralna w Łowiczu, gdzie dostrzec można elementy gotyku, renesansu i baroku. O jej wyjątkowości świadczą m.in. nagrobki prymasów.
Epoki baroku i klasycyzmu reprezentuje pałac Radziwiłłów w Nieborowie, którego uzupełnieniem jest park romantyczny w pobliskiej Arkadii.
Wreszcie pełen przekrój przez zabudowę XIX i początku XX w. zapewnia turystom wizyta w Łodzi, gdzie Pomnikiem Historii jest wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego. Składa się na niego zarówno zabudowa wielkomiejska z kamienicami, pałacami, willami i obiektami użyteczności publicznej, ale także najważniejsze zespoły fabryczne i dwa zabytkowe cmentarze – chrześcijański i żydowski.
