lodzkie.pl

Na uboczu ruchliwych tras, w spokojnej wsi Biała pod Zgierzem, stoi świątynia, która od ponad dwóch i pół wieku strzeże pamięci o ludziach i wydarzeniach, jakie kształtowały tę ziemię. Drewniany kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła to nie tylko zabytek — to żywa kronika regionu, w której zapisana jest historia wiary, sztuki i dramatów XX wieku.

Kościół w Białej powstał w drugiej połowie XVIII wieku z fundacji Wilkanowskiego, sędziego łęczyckiego. Wzniesiony w konstrukcji zrębowej, oszalowany i kryty gontem, zachował do dziś charakterystyczny dla epoki urok drewnianej architektury sakralnej. Jego skromna bryła, z prezbiterium zwróconym na północ, doskonale wpisuje się w krajobraz okolicznych pól i lasów.

Wnętrze świątyni zachwyca prostotą i ciepłem naturalnego drewna. Nawa główna i prezbiterium mają sklepienie kolebkowe, a przestrzeń kościoła dzielą trzy nawy wsparte na masywnych słupach. W ołtarzu głównym oraz dwóch bocznych odnaleźć można wczesnobarokowe formy pochodzące z XVII wieku — prawdziwe perły dawnego rzemiosła snycerskiego. Ambona, choć wykonana w późniejszym okresie, zdobiona jest rokokowym baldachimem, który dodaje wnętrzu lekkości.

W 1938 roku świątynia została gruntownie odrestaurowana i powiększona, dzięki czemu mogła pełnić funkcję nowej parafii, erygowanej rok wcześniej przez biskupa Wincentego Tymienieckiego. Zaledwie rok później, we wrześniu 1939 roku, okolica znalazła się w samym centrum tragicznych wydarzeń. W czasie działań wojennych, w ramach bitwy nad Bzurą, życie straciło wielu mieszkańców Białej, w tym ówczesny proboszcz, ksiądz Leon Lipiński. Dziś przypomina o tym obelisk stojący obok kościoła — milczące świadectwo tamtych dni.

Perła drewnianej architektury regionu
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Białej jest jednym z najlepiej zachowanych przykładów drewnianego budownictwa sakralnego w regionie łódzkim. Jego konstrukcja, mimo upływu lat, wciąż pozostaje stabilna i oryginalna. Dach dwuspadowy kryty gontem oraz pulpitowy dach nad zakrystią to typowe rozwiązania architektoniczne dla świątyń wiejskich XVIII wieku.

Tuż obok kościoła stoi drewniana dzwonnica – również zabytkowa, wpisana do rejestru zabytków razem ze świątynią. Oba obiekty zostały oficjalnie objęte ochroną konserwatorską w 1947 roku, a następnie ponownie w 1967 roku. Dzięki temu, mimo upływu czasu i niełatwych warunków, zachowały swój pierwotny charakter i autentyczność.

Choć kościół ma już ponad 250 lat, nie jest muzealnym eksponatem. Nadal tętni życiem parafii, która od momentu swojego powstania w 1927 roku nieprzerwanie gromadzi wiernych. Wnętrze świątyni zdobią miedzy innymi stare organy i chrzcielnica. Kościół nie jest muzeum – nadal pełni funkcję parafialną, gromadzi wiernych, kultywuje tradycje, stanowiąc centrum życia religijnego i kulturalnego wspólnoty.

W 2025 roku kościół w Białej uzyskał dotacje z programu ,, Łódzkie dla zabytków" w wysokości 110 tys. zł. Środki te przeznaczone zostały na renowację stolarki drzwiowej.

- Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła to dla nas przede wszystkim dom modlitwy, ale też element historii, który musimy zachować. Prace przy drewnie są bardzo wymagające, drzwi, które teraz odnawiamy dzięki dotacji z programu Łódzkie dla zabytków, muszą być przywrócone z największą starannością, aby pasowały do charakteru całego obiektu mówi– ks. Mariusz Lampa, proboszcz parafii.

Dzięki dotacji, lokalnemu zaangażowaniu i pracy konserwatorów, świątynia prezentuje się imponująco. Wewnątrz wciąż zachowane są barokowe ołtarze, ambona z baldachimem, oraz inne elementy wystroju, które świadczą o tym, jak bogate dziedzictwo kulturowe przechowuje ta wieś.

- Programy dotacyjne, takie jak „Łódzkie dla zabytków”, pozwalają na działania, które bez wsparcia zewnętrznego byłyby bardzo trudne do przeprowadzenia. Odnowienie drzwi, choć może wydawać się drobnym elementem, ma duże znaczenie – to one są swego rodzaju „wizytówką” każdego kościoła, pierwszy kontakt wiernych i odwiedzających z budynkiem, muszą być piękne, ale i trwałe - mówi ksiądz Lampa.

Dziś, gdy coraz trudniej o zachowane w oryginale drewniane kościoły, świątynia w Białej staje się cennym świadectwem nie tylko religijności, ale też dawnej sztuki budowlanej. Odwiedzając ją, można niemal poczuć zapach drewna, usłyszeć skrzypienie starych desek i wyobrazić sobie modlitwy, które przez stulecia wypełniały to wnętrze.

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła to nie tyle pamiątka przeszłości, ile znak ciągłości — łączy historię z teraźniejszością i pokazuje, że o zabytki można dbać z sercem, nie zatrzymując ich w czasie.

bg.
zdjęcia Sebastian Sołtyszewski